Zgodnie z treścią art. 43 § 2 krio każdy z małżonków może żądać, aby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku. Wnioskodawca podnosi, że żądanie ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym należy udowodnić, czyli wykazać, że zostały spełnione łącznie dwie przesłanki uzasadniające uwzględnienie żądania. Należy przy tym pamiętać, że nawet wykazanie jednej z przesłanek jest niewystarczające do uwzględnienia żądania ustalenia nierównych udziałów. Żadne bowiem „ważne powody” nie uzasadniają same przez się ustalenia nierównych udziałów, jeżeli stopień przyczyniania się małżonków do powstania majątku wspólnego jest równy. Z drugiej strony – różny stopień przyczyniania się małżonków do powstania tego majątku bierze się pod uwagę dopiero wtedy, gdy za ustaleniem nierównych udziałów przemawiają „ważne powody”.
Zgodnie z ugruntowanymi poglądami doktryny i orzecznictwa ważnym powodem ustalenia nierównych udziałów może być długotrwała separacja faktyczna małżonków, zwłaszcza przez nich uzgodniona i akceptowana, podczas której każde z nich gospodarowało samodzielnie i dorabiało się niejako „na własny rachunek”. O istnieniu ważnych powodów nie świadczy okoliczność, że jedno z małżonków nie przyczyniło się do powstania majątku wspólnego z powodów niezawinionych, niezależnych od niego albo z innych usprawiedliwionych względów, np. gdy z powodu choroby lub bezrobocia nie miało możliwości uzyskania zatrudnienia albo gdy pobierało naukę w celu osiągnięcia kwalifikacji zawodowych [tak w komentarzu do art. 43, M. Sychowicz, w: K. Piasecki (red.), H. Ciepła, B. Czech, T. Domińczyk, S. Kalus, M. Sychowicz, Kodeks rodzinny i opiekuńczy…]. Za ważne powody uznane mogą być również fakt trwonienia majątku przez jednego z małżonków, alkoholizm, narkomania czy hazard. Zgodnie z poglądem A. Sylwestrzak, wyrażonym w glosie do postanowienia SN z 27 czerwca 2003 r., IV CKN 278/01 („Gdańskie Stu- dia Prawnicze – Przegląd Orzecznictwa” 2005, nr 1–2, poz. 14, Ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym małżonków), należałoby stosować daleko posuniętą ostrożność w wypadku, gdy podstawą ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym miały być ważne powody nie będące jednak nagannym postępowaniem małżonka, który w mniejszym stopniu przyczynił się do powstania tego majątku. W takiej sytuacji istnieje bowiem ogromne ryzyko pokrzywdzenia małżonka osiągającego niższe dochody, który należycie wywiązywał się z obowiązków małżeńskich.
Przepis art. 43 k.r.o., poza tym że w § 1 wprowadza zasadę równości udziałów w majątku wspólnym, to wprowadza również domniemanie równego przyczyniania się małżonków do powstania ich majątku wspólnego. W związku z tym to na małżonku wnoszącym o ustalenie nierównych udziałów w tym majątku spoczywa ciężar dowodu, że nie tylko zaszły ważne powody, ale i że jego stopień przyczyniania się do powstania majątku wspólnego był wyższy niż współmałżonka (art. 6 k.c.).
Jak wynika z powyższych rozważań ustalanie składu majątku wspólnego, jego wartości oraz nierównych udziałów w majątku wspólnym wymaga umiejętnego i rzeczowego dowodzenia okoliczności i przesłanek dla uzyskania korzystnego rozstrzygnięcia. Inaczej bowiem sąd orzekający w sprawie za nieudowodnione uzna twierdzenia i wnioski, nie prowadząc postępowania dowodowego z urzędu.
